Pasifika navigation
- Home
- Widgets
- Effective teaching
- Engaging with parents
- Tapasā
- Talanoa Ako - Pacific Talk About Education and Learning (TA PTEL)
- Pacific Education 2020–2030
- LEAP
- Pacific languages
- About this site
- Resources
- Research
A tāaofa'i le tele o mau i le galuea'iina o le faitau tusi ma fa'auigaga ona maua lea o ni aotelega faapea:
O ni isi o tomai ua tāua i le iloiloina o le faitau tusi a le tagata lava ia o le:
(Alderson, 2000, itūlau 60)
O nei tulaga 'uma ua aotele i se va'aiga a Vygotsky i le tusi a Smith ma Elley, 1997, e fa'apea o le atina'eina o le faitau tusi ua gālulue feso'ota'i ai le aofiaga o ni tomai ma le gagana e pei:
(Vygotsky i le tusi a Smith ma Elley, 1997)
Ua fa'amanino mai e McNaughton (1995) le gālulue fa'atasi o ia vāega e tolu (gagana, mafaufau, si'osi'omaga) e fa'apea.
O le feso'ot'aiga a le tamaititi ma lona 'au'āiga e ala i fa'aaogaga o le gagana e fetufaa'i ai, o le va'ava'ai o tamaiti i tagata mātutua o faitau nusipepa, Tusi Pa'ia, po'o isi tusitusiga, o le fa'alogo i tala fa'amatala, o le fa'alogo o tamaiti ma mulimuli i se tusi o faitau mo lātou, o le faitau fe'auaua'i o le Tusi Pa'ia, o tūlaga 'uma ia e fa'afailele ai le naunau ma tomai mo'omia o le faitau tusi. O fa'ata'ita'iga e faia e tagata i ala o le faitau tusi, o le fa'amatala o le uiga o se 'upu, fuai'upu, o le fesiligia o le moni o se tūlaga o ta'ua i se nusipepa, o uiga ia e tapu'e ai le iloa o tomai i aga o le faitau tusi. E fetu'utu'una'i fo'i e le tamaitiiti uiga ma aga o lona lotoifale, ma lona iloa fa'alemāfaufau, ma fa'atupuina ai lona atamai. O lona uiga o le faitau tusi o se tūlaga e mana'omia ai le mataala o le māfaufau e fa'auiga le gagana ua tusitusia e ala lea i le fetu'utu'una'i ma fa'afeso'ota'i atu i mea ua iloa mai le lotoifale o le tamaitiiti ma lona si'osi'omaga (McNaughton, 1995, i le Smith ma Elley, 1997).
O le iloa e le tamaititi fa'auiga le gagana tusitusi o le mafai lea ona fetu'una'i ma fa'afeso'ota'i tūlaga nei i se tūlaga o faitau i ai e pei o le ata ua avatu i lalo:
(Smith ma Elly, 1997, itulau 86)
O se tūlaga ua fa'atāuaina i nei va'aiga o le tapa lea o le si'osi'omaga o le tamaitiiti e pei o lona 'āiga, o ana tu ma aganu'u, o ona talitonuga, ma le poto masani, o ni tūlaga e aogā i le faitau tusi. O le fafaguina o le si'osi'omaga o le tamaitiiti i le a'oa'oina o le faitau ua fa'atāuaina e Cummins (2001) i ni māfua'aga se lua.
O le fa'atalanoa o tamaiti i ni tūlaga ua latou iloa i se matā'upu e iloa ai e le faiā'oga tūlaga e mo'omia ona fa'aopoopo pe fa'alautele. O se fa'ata'ita'iga e mafai ona fa'amālamalama ni 'upu e le'o manino, fa'alautele, pe fa'aopoopo fo'i le faiā'oga i le iloa o tamaiti i le fa'amatala lea o ni manatu 'autū. O le fatufatua'i fa'apea o le iloa o tamaiti i se matā'upu e tatala ai o lātou māfaufau ma sogasogā ai i le fa'agaoioiga o se galuega. O lona uiga o le a fa'ateleina so latou iloa i le gagana ma manatu 'autū o se matā'upu.
E lē gata i le fa'agaoioiga o māfaufau o tamaiti 'ae ua avea fo'i le fafaguina o le si'osi'omaga o tamaiti o se 'auala e fa'atāuaina, ma fa'amausalī ai o lātou fa'asinomaga. O le tapā o ni mea ua iloa e tamaiti i se matā'upu e ta'u atu ai e tāua o latou tagata ma o latou sao i tulaga a'oa'oina.
E mafai ona fa'apupula 'ātili manatu nei i ni 'auala e matuā tulimatā'ia ai le atina'eina o tomai o le faitau tusi.