Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


You are here:

1.7 O Aga o le Gagana Tautala

O le gagana tautala i ona fa'aaogaga 'ese'ese, e iai ana lava aga e pei o' upu ma o latou fa'aleoga, o le feso'ota'ga ma feliua'iga o' upu ma fa'a'upuga, ma fegauia'iga o leo. E lē gata i lea e iai lava ana taga e talafeagai ma se 'autū. Po'o le faia o le fa'atūlima, po'o le 'ailaoina o fa'aaloaloga, le sulaina o tōga, le tagiina o le fagogo, po'o le fa'aalia o manatu i se fono, e fa'atāūaina le faia o le gagana fa'aaogāina, o fa'auigaga, ma le fa'aaogāga o ata vaa'ia ma ata fa'alemafaufau, ma le feso'ota'iga ma tāūa o le fa'asāmoa. E ao ona galulue fa'atasi nei tūlaga uma ina ia fa'amalieina se 'autū. O se fa'ata'ita'iga, e lē logomālie lē fagogo pe'ā lē lelei ona tagi. E lē mālie le lauga po'o le 'ailaoina o se fa'aaloaloga pe'ā le lelei le fegauia'iga o le leo atoa ai ma upu e fa'aaogā.

O le gagana "t" ma le gagana "k" o itū'āiga ia e lua o le gagana tautala fa'asāmoa. O le gagana "t" ua fa'aaogaina tele i lotu ma ā'oga, ma tusitusiga ma tautalaga i ala fa'asalalau. O le gagana "k" ua fa'aaogā pea i talanoaga māsani, fono fa'alenuu ma lauga. Sa māsani ona fa'apea o le gagana "t" o le tautala lelei, a'o le gagana "k" o le tautala leaga. Atonu o nei fa'a'upuga na a'e mai i pōpō fou o le talalelei. Peita'i, ua tātou iloa nei o le gagana "k", e mafuli i ai nisi o tamalii ma fale'upolu pe'ā fa'aalia finagalo. Ua manatu i latou o le gagana "k" e momoli gōfie ai le auga o manatu o le failāuga. Atonu la ua lē o toe talafeagai ona toe ta'ua o le tautala leaga, po'o le tautala lelei i le' gagana "t" lea, ae ia faapea o le gagana "t" ma le gagana "k". Ua masani tamaiti olo'o ola fa'asāmoa i ia itu'āiga gagana tautala e lua. Peita'i o tamaiti olo'o fou mai i le a'oa'oina o le gagana Sāmoa e tāūa lo latou iloa o upu o le gagana "t", ma o latou suiga pe'ā gagana "k". E lē mafai ona iloa fua e tamaiti ia feliua'iga o le "t" ma le "k" pe'ā le o fa'alogo i ai. E fa'ava'atū'ia fo'i lo latou mālamalama ma le fa'aaogāina o le gagana i fafo atu o le potu ā'oga pe'ā lē a'oa'oina itū'āiga uma e lua.

E gālulue fa'atasi le gagana o' upu, ma le gagana o lo'o i taga ma aga i le fa'amalieina o se 'autū. O le gagana "t" ma le gagana "k" e tāūa uma.


Footer: