Pasifika navigation
- Home
- Widgets
- Effective teaching
- Engaging with parents
- Tapasā
- Talanoa Ako - Pacific Talk About Education and Learning (TA PTEL)
- Pacific Education 2020–2030
- LEAP
- Pacific languages
- About this site
- Resources
- Research
O le kalama o se gagana o lona fa'asinoala lea i tūlaga o 'upu, fui'upu, fuai'upu, ma tu'ufa'atasiga i fa'amaumauga tu'utaliga, ma tusitusiga. O le iloa o le kalama o se gagana e mafai ai ona fetu'utu'una'i fa'a'upuga ina ia talafeagai ma se mana'oga o fia fa'ataunu'uina. Peita'i, ua lē 'avea le iloa o le kalama ma mea ua iloa ai se gagana. Ua na'o le tasi lea vāega o le iloa o se gagana e fa'aopoopo atu i le iloa fa'aaogā tatau i so'o se tūlaga.
O le kalama o le gagana Sāmoa sa mua'i tusitusia e misionare ma sa tamau ai i ia fa'amaumauga ni isi o tūlaga o le gagana e pei o ona sipelaga, fa'aleoga, fa'auigaga, ma faavasegaga. Ua iai ni isi fa'amaumauga o le kalama o le gagana Sāmoa talu mai le taimi o misionare. O ni isi tapenaga lata mai ua mātauina ai ni nai 'ese'esega i le fa'amatalaina o le kalama (So'o, 2000). O ni fa'ata'ita'iga o le fa'aaogā o le gagana t ma le gagana k nai lo le tautala leaga, ma le tautala lelei; o le tusi fa'atasi o 'upu sa fa'a'ese'ese, o se fa'ata'ita'iga, o 'upu sa fa'aleo ma tusi o ni 'upu se lua pe tolu, o lona uiga e sui "o lo'o", "i le", "o lo'o", "ma", "o le a", "i le", "ole'ā". E ui e lē'o iai se finagalo i se kalama e 'autasi i ai le a'oa'oina o le gagana, ae o lo'o lava ma totoe tūlaga ua tutusa ai tapenaga 'ese'ese e ta'ita'iina ai le gāluega.
O se lu'i mo faiā'oga o le iloa lea o le kalama i ona fa'avasegaga, o le mālamalama i ni isi o suiga fou ma māfua'aga, ma le iloa lea ona fautuaina tamaiti i tūlaga o le kalama i ni 'auala e mālamalamagofie ai, ma iloa fa'aaogā 'ae lē o le a'o fa'atauloto. O lona uiga e fa'atāuaina le a'oa'oina o le kalama i ni 'auala e fetufaā'i ma 'au'ili'ili ai e tamaiti fa'aaogaga 'ese'ese o le gagana ina ia mafai ona lātou faifai 'ese mai tulāfono o le gagana. O le a'oa'oina o le kalama e tāua le fa'aaogā o le māfaufau o tamaiti.
O le motugā'afa lona ono lenei o motugā'afa e ono ua tapenaina e le Matāgāluega o Ā'oga i se polokalame mo le fa'aleleia 'ātili o le a'oa'oina o le gagana Sāmoa.
O le motugā'afa e tolu ona vāega: