You are here:
O le 'autū o le faia o sa'ili'iliga o le maua lea o ni mālamalamaga fou po o le fa'apupula atili o se matā'upu. O nisi fo'i o sa'ili'iliga ua faia ona o le fia fa'amaonia o ni mau a ni sa'ili'iliga ua lolomi'ina. O le 'auga o sa'ili'iliga o lo'o fautuaina ai faiā'oga i le motugā'afa lenei o le atina'eina lea o mālamalamaga o tamaiti i matā'upu filifilia.
O le faia o sa'ili'iliga e tamaiti ua atina'e ai omai ua mo'omia i Ta'iala mo le Gagana Sāmoa i Niu Sila o matā'upu uma. O se fa'ata'ita'iga o le faia lea o ni fuafuaga, o le a'oina o fa'amatalaga, o le fetu'una'i o fa'amatalaga, o le faia o ni au'ili'iliga, līpoti, o le iloa fai ni fa'aiuga ina ia fo'ia ni fa'afitāuli, o le iloa pūlea le taimi, ma gāluega e fai, o le iloa fa'ata'atia ni ata o fuafuaga, ma gālulue felagolagoma'i, ma iloa 'iloilo, ma toe manatu i le fa'atinoga o le sa'ili'iliga.
O le sa'ili'ili i se matā'upu ua aofia:
- fa'amata'ali po'o fuafuaga ma fa'ata'imuaga – o le filifili lea o se matā'upu, o le filifili o se 'autū mai lenā matā'upu, o le faia o fesili e ta'imua ai le sa'ili'iliga, fa'aupu ia mālamalama se fa'afitāuli o lo'o fia maua se fofō, ' le fa'a'upu lea o se manatu taumate i le māfua'aga po'o se i'uga o se 'autū o lo'o fiasa'ili i ai;
- a'oa'o fa'amatalaga po'o mau e galueaina le tali o fesili, le fofō, po'o le fa'amaonia o le manatu taumate;
- au'ili'ili ma fa'avasega fa'amatalaga ma mau;
- fa'amālamalama uiga po'o ni aga ua alia'i mai i fa'amatalaga ua a'oina;
- ia faia se lipoti o le sa'ili'iliga;
- ia iloilo ma toe manatu i le fa'atinoga o le sa'ili'iliga.
O vāega ia e mafai ona fa'aata fa'apea:
Fa'atinoga o se sa'ili'iliga
Fuafuaga ma fa'ata'imuaga
|
|
Iloiloga ma toe manatu i le fa'atinoga
|
|
Tu'ufa'atasiga o i'uga i se lipoti
|
|
Ta'aofa'iga o manatu ma ata ua alia'i mai i mau
|
|
Au'ili'ili ma fa'avasegaga o mau
|
|
A'oa'oga ma fa'amaumauga o fa'amatalaga
|
|
4.3.1 Māfaufau i le Matā'upu 'Autū o Sa'ili'iliga
O le fa'alauteleina o matā'upu e aofia i vāega ta'itasi o lo'o avatu i lalo. O lo'o avatu ai ma fesili ma ni gāluega e ono fesoasoani ai i tamaiti e fa'atino vāega ta'itasi:
- Aiseā o le a sa'ili'ilia ai lea matā'upu?
- O ā ni mea ua tātou iloa i lea matā'upu?
- O ā ni mea tātou te fia iloa?
- O le ā so tātou manatu i le matā'upu?
- O le ā le fafitāuli?
- Fa'amata o ā ni māfua'aga?
- Fa'amata o le ā se i'uga?
- O ā fesili tātou te fiamaua ni tali?
- E fa'apefea ona tātou maua ni mau?
- E fa'apefea ona fa'atino le sa'ili'iliga?
4.3.2 Fuafua ma Fa'ata'imuaga
O gāluega e mafai ona fa'atino i le vasega a'o a'oa'oina le gāluega sa'ili'ili e:
- Filifili se matā'upu 'autū e fa'asino i ai le sa'il'iiliga. Fa'atalanoa tamaiti i ni matā'upu ua fiafia i ai lātou. Au'ili'ili matā'upu ia manino ni tū'laga po'o ni 'autū patino e ono sa'ili'ili i ai.
- Fai ni fesili e fa'ata'imuaina le sa'ili'iliga. E tāmau i fesili nei le 'umi, loloto, ma le lautele o le sa'ili'iliga.
- Fai ni manatu taumate i le māfua'aga po'o se i'uga e fa'atatau i fesili ua fa'ata'atitia.
- Filifili pe fa'apefea ona maua ni fa'amatalaga ma ni mau e taliina fesili o lo'o fa'ata'imua ai le sa'ili'iliga (fa'ata'ita'iga, mau tu'usa'o, mau tusitusia, mau o lo'o va'aia).
- Filifili ma tapena 'auala o le ā fa'aaogāina e a'oa'o mai ai mau 'ese'ese (fa'ata'ita'iga, fa'ata'atia fesili mo se fa'atalanoaga; sāuni pepa e fa'amaumau ai tūlaga va'aia; sāuni lā'au pu'e leo).
- Va'ai po'o talafeagai 'auala o sa'il'iilia ai fa'amatalaga ma fesili ta'imua.
- Fa'apolokalame taimi ma matāti'a e ao ona 'ausia i le fa'atinoina o le sa'ili'iliga.
- Fa'atalatalanoa.
- Vala'aulia ni mālō aloa'ia pe fa'apitoa i se matā'upu.
- Alu se malaga i se nofoaga fa'apitoa.
- Fa'alogo i se tala.
- Va'ai i se ata vitiō.
- Va'ai i se fa'atinoga.
- Fa'asino le tusia o fesili. Talanoa i itū'āiga tali e mo'omia e fesili. Talanoa i le 'umi, loloto o le sa'ili'iliga e fa'atatau i fesili. Toe teuteu fesili. E tāua le manino ma le ma'oti o fesili 'auā e 'auga uma gāluega o lo'o mulimuli mai i fesili. A fa'aletonu fesili, ua le feauauta'i vāega 'ese'ese.
- Tusi manatu taumate, ma va'ai pe talafeagai, ma fesili i le 'autū'.
- Fa'ata'atia se 'ata o le sa'ili'iliga e aofia ai tūlaga e fa'ataunu'u ma le taimi e māe'a ai.
- Pe fa'apefea ona maua ni fa'amatalaga ma ni mau e tali'ina fesili o lo'o fa'ata'imua ai le sa'ili'iliga, o se fa'ata'ita'iga, mau tu'usao, mau tusitusia, mau o lo'o va'aia.
- O ai e ana ia mau? O le ā le itū po'o se va'aiga o lo'o 'aumai ai nei mau?
- O le ā le talafeagai o ia mau ma le 'autū o le sa'ili'iliga?
- E fa'apefea ona fa'amaumau fa'amatalaga ma mau?
4.3.3 A'oa'o ma Fa'amaumau Fa'amatalaga
E mafai ona e fa'atinoina māfaufauga nei o lo'o tusi i lalo.
- Fa'aaoga 'auala ua saunia e a'o ai fa'amatalaga ma mau, fa'ata'ita'iga:Fa'atalanoa tagata filifilia;
- Va'ai i se fa'atinoga;
- faitau tusi e iai ni mau lagolago;
- tufa ni pepa ua saunia e fa'amaumau ai fa'amatalaga;
- pu'e se ata vitiō;
- pu'e ni fa'atalanoaga.
- Va'ai ma matau ni tūlaga ua filifilia e:faitau ma faifai manatu 'autū mai tusitusiga;
- fa'alogo i ni mau tu'usao;
- va'ai i ata pu'e ma faifai manatu 'autū;
- fa'atino fa'atalanoaga o tagata ua filifilia;
- fa'avasegaina fa'amatalaga ma mau ua maua mai;
- tutusa pe 'ese'ese ua alia'i mai i fa'amatalaga;
- fa'atusa fa'amatalaga po'o mau ua tatou maua ma isi tūlaga fa'apea;
- feso'ota'i ai fa'amatalaga ma mau ua lātou a'o maia 'auā le taliina o le fesili i gāluega sa'ili'ili.
4.3.4 Au'ili'ili ma Fa'avasega Fa'amatalaga ma Mau
Ia a'oa'o tamaiti ina ia iloa:
- au'ili'ili, fetu'una'i, fefulisa'i, ma fa'avasega fa'amatalaga, ma mau i ni vāega talafeagai, ma le 'autū o le sa'ili'iliga;
- filifili ni vāega tetele e fa'avasega i ai fa'amatalaga ma mau;
- mātau, fa'amaopoopo, ma fa'avasega mau i vāega ua filifilia;
- fa'amaopopo ma tu'ufa'atasi tūlaga ua alia'i mai i ni siata, kalafi;
- fetufaa'i ma fefa'asoaa'i manatu i ata ua alia'i mai;
- a ni fa'auiga tatou te mafai ona fa'aalia i ni ata ua aliai mai;
- ona fa'auigaina i ni tūlaga ua aliai mai;
- ua sui sō tātou iloa i le matā'upu ona o ata ua alia'i mai;
- o le a se fa'ai'uga e mafai ona fai e tali ai i fesili sa fa'ata'imua ai le sa'ili'iliga;
- ni mau pātino e lagolagoina mai i le gāluega sa'ili'ili.
4.3.5 O le Au'ili'iliga o Fa'amaumauga
Ia a'oa'o tamaiti ina ia iloa:
- fai ni manatu aotele e talafeagai ma i'uga ua alia'i mai;
- fa'amālamalama tūlaga o tutusa pe 'ese'ese ai ni mea ua alia'i mai;
- fa'amatala tūlaga o feso'ota'i ai fa'amatalaga ma mau;
- fa'amautinoa le sa'o po'o le sesē o le manatu taumate;
- 'aumai ni fautuaga;
- tāaofa'i manatu i ni aotelega;
- fetufaa'i i vāega;
- tusitusia manatu e fa'amatalaina ata o lo'o 'aumai i siata ma fa'afeso'ota'i i fesili;
- tali i fesili sa fa'ata'imua ai le sa'ili'iliga;
- folasia le fa'agāoioiga ma i'uga o le sa'ili'iliga;
- fa'aaogā i'uga o le sa'ili'iliga mo le fa'alelei o ō tātou si'osi'omaga, 'āiga, nu'u, ā'oga, ekalesia, gagana.
4.3.6 Tā'aofa'i i se Lipoti
Ia a'oa'o tamaiti ina ia iloa:
- fai se lipoti manino e tāmau ai fa'ai'uga o le sa'ili'iliga;
- ia talafeagai le fa'avasegaga o le lipoti ma le 'autū, 'aufaitau ma ē fa'alogologo;
- tapena siata, kalafi ma isi teuteuga mo le lipoti po'o se seminā;
- lisi gāluega fa'atino e ono faia ona o i'uga o le sa'ili'iliga;
- fa'ailoa ē na lagolagoina, ma tusi si'i i 'auala tau'aloa;
- tusia se lipoti ia iai vāega nei:o le 'upu tomua: tāua o le 'autū, māfua'aga o le filifilia o le 'autū;
- ata o le sa'ili'iliga;
- fesili ta'imua, 'auala na fa'aaogā e a'o ai fa'amatalaga ma mau;
- le taimi na fa'ataunu'u ai, tagata sa maua mai ai;
- le au'ili'iliga pe fa'apefea ona au'ili'ili ma fa'avasega;
- le i'uga;
- tali o fesili sa ta'imua ai le sa'ili'iliga – fa'aaogā siata, kalafi, e lagolago ma fa'alautele ai;
- le fa'atalanoaga o manatu (fa'amatala fa'alautele ia manatu ua maua mai i le sa'ili'iliga – ia fa'afeso'ota'i atu manatu i ni tāua lautele o le 'autū);
- le aotelega o manatu (o se palakalafa e tāaofa'i iai le sa'ili'iliga mai lona 'autū, fesili ta'imua, mau ua maua ma o lātou tāua i le 'autū);
- le faia o aotelega ma vāega ta'itasi o le lipoti;
- fa'aaogā ni lipoti ua māe'a e faitau ma au'ili'ili;
- tāpena tamaiti mo le faia o ni seminā;
- fai ni fa'aaliga o gāluega;
- ni mea ua lātou iloa mai le fa'atinoga o le sa'ili'iliga;
- ni fautuaga mo le lumana'i.
4.3.7 Autaluga
Gāluega mulimuli, fa'asino i tamaiti pe fa'apefea ona:
- toe manatu i gāluega sa fai pe na lelei pe leai, o ni tūlaga e fia teuteuina mo le lumana'i, o ni tomai ua maua, o ni matā'upu ua iloa;
- fa'atalatalanoa;
- fa'amaumau i se 'api o fa'amaumauga a le tagata lava ia.
Back to top ^